Top 10 trupów w sztuce

Tuż przed urlopem postanowiłam popełnić wpis lekki i przyjemny, tym razem o sztuce. Oto całkowicie subiektywne zestawienie dziesięciu moich ulubionych dzieł sztuki z ciałem ludzkim w roli głównej.

10. „Śmierć Chattertona”, Henry Wallis (1856)

Henry Wallis (1830–1916) był angielskim malarzem, pisarzem i kolekcjonerem. Malował przede wszystkim portrety. Obraz przedstawiający śmierć 17-letniego Thomasa Chattertona – angielskiego poety okresu wczesnego Romantyzmu, który zażył śmiertelną dawkę arszeniku i zszedł z tego łez padołu w roku 1770, był pierwszym dziełem, który przyniósł Wallisowi sławę i uznanie. Sportretował młodego poetę w jego londyńskim mieszkaniu tuż po zażyciu trucizny, z fiolką upuszczoną na podłogę. Obraz podziwiać można w londyńskiej galerii Tate.

9. „Odnalezienie zwłok Karola Zuchwałego po bitwie pod Nancy”, Auguste Feyen-Perrin (1862)

Karol Zuchwały żył w XV wieku i był burgundzkim księciem. Przydomek zyskał ze względu na to, że lubił wojaczkę, a wojny prowadził dość nierozważnie, działając szybko i bez zbędnych podchodów. Zginął w bitwie pod Nancy, gdy jego armia poszła w rozsypkę, a on sam uciekł na zamarznięty staw i wpadł razem z koniem do wody. Tonąc zauważył na brzegu rycerza, do którego krzyczał po pomoc. Byłby ją otrzymał, gdyby niedoszły zbawca nie okazał się… głuchy. Zwłoki księcia odnaleziono dopiero dwa dni po bitwie, nadjedzone przez wilki. Zidentyfikował je nadworny medyk tylko dzięki bliźnie po dawnej ranie wojennej oraz po paznokciach u dłoni, które książę zwykł nosić bardzo długie.

8. „Śmierć Kleopatry”, Jean-André Rixens (1874)

Dzieło przedstawia zgodny z legendą, choć niekoniecznie z prawdą historyczną, obraz śmierci królowej Egiptu. Miała ona popełnić samobójstwo dając się ukąsić jadowitemu wężowi, w czym pomagały jej wierne służki. Właśnie tak uwiecznił Kleopatrę francuski malarz.

7. „Śmierć Marata”, Jacques-Louis David (1793)

To jedno z najbardziej znanych dzieł przedstawiających śmierć, choć niewiele osób wie, że jego autor namalował również Portret konny Stanisława Kostki Potockiego. Jean-Paul Marat, jeden z przywódców rewolucji, zginął w wyniku morderstwa, ale sposób, w jaki David przedstawia jego śmierć, jest wyidealizowany i odbiega od faktów. Marat został zobrazowany jako świecki męczennik. Ciekawostka: śmierć Marata wg Muncha.

6. „Judyta z głową Holofernesa”, Lucas Cranach Starszy (ok. 1530)

Lucas Cranach Starszy (1472 – 1553) był jednym z naczelnych przedstawicieli niemieckiego Renesansu. Malował postaci biblijne oraz mitologiczne, często wzbogacając dzieła o wątki alegoryczne. W portretach często balansował między studium postaci a szczegółowymi analizami materii, co poświadczają „jubilersko” malowane kostiumy portretowanych postaci.

Judyta jest biblijną heroiną, poświęcono jej osobną księgę Starego Testamentu. W czasie najazdu Asyryjczyków pod wodzą Holofernesa Judyta sama obroniła miasto, zgładzając przywódcę wrogich wojsk, którego wcześniej w sobie rozkochała. Cranach namalował Judytę w kilku wersjach (tutaj inna i jeszcze inna), jednak w każdej biblijna heroina jest delikatną blondynką, której wyraz twarzy kontrastuje zarówno z ciężkim mieczem trzymanym w prawej dłoni, jak i grozą odciętej głowy, spoczywającej pod lewą.

5. „Zmarła matka”, Edvard Munch (1900)

Edvard Munch (1863 – 1944) był norweskim malarzem i grafikiem, jego Krzyk jest jednym z najbardziej znanych dzieł w historii malarstwa. W dzieciństwie stracił matkę i siostrę, leczył się psychiatrycznie, wpadł w alkoholizm. Lęki i śmierć to częste motywy w jego twórczości.

4. „Ciało martwego Chrystusa w grobie”, Hans Holbein młodszy (1521–1522)

Przedstawienia śmierci Chrystusa w sztuce zazwyczaj ukazują ciało w sposób wyidealizowany, z pietyzmem. Tutaj mamy coś zupełnie innego. Holbein przedstawia zwłoki Chrystusa tak, jakby to było ciało zwykłego człowieka – spoczywają już jakiś czas w grobie i noszą oznaki rozkładu. Gdyby nie opis i charakterystyczne rany, nic nie świadczyłoby o tym, że jest to ciało Chrystusa. Co ciekawe, latem 1867 w trakcie pobytu w Bazylei obraz mieli okazję oglądać Dostojewski z żoną – i wywarł na nich ogromne wrażenie. Pisarz, aby zobaczyć go z bliska, wszedł nawet na krzesło, a żona musiała go odciągać od obrazu, aby nie dostał ataku epilepsji, co opisała w swoich dziennikach (A. Dostojewska, „Mój biedny Fiedia”, PIW, Warszawa 1971).

3. „Ciała braci de Witt”, Jan de Baen (ok. 1672-1702)

Jan de Baen (1633-1702) był niderlandzkim malarzem epoki Renesansu, który portretował Jana i Korneliusza de Wittów jeszcze za ich życia. Trudno przecenić zasługi de Wittów dla państwowości Niderlandów, dlatego też okrutna zbrodnia na obydwu braciach w 1672, w trakcie wojny francusko-angielsko-niderlandzkiej, po której nastąpiło zbezczeszczenie zwłok, są do dziś uważane w Holandii za najwstydliwszy moment w historii kraju. Co ciekawe, zbeletryzowany opis tej zbrodni serwuje nam na pierwszych kartach swojego Czarnego Tulipana sam Aleksander Dumas.

2. „Salome”, Max Oppenheimer (1912)

Max Oppenheimer (1885-1954) był austriackim ekspresjonistą. W jego dziełach przewijają się motywy egzystencjalistyczne, jak również chrześcijańskie, ujmowane w prowokacyjny sposób.

1. Posąg św. Bartłomieja, Marco d’Agrate (1562)

Mój numer jeden to rzeźba, jedyna w zestawieniu, choć wiele jest pięknych rzeźb przedstawiających śmierć. Ta jednak jest wyjątkowa. Zgodnie z legendą św. Bartłomiej – jeden z dwunastu Apostołów, zginął śmiercią męczeńską ok. 70 roku, a jego atrybuty właśnie z nią się wiążą. To nóż rzeźnicki i… jego własna zdarta skóra. Trudno się dziwić, że został patronem rzeźników, a także garbarzy, introligatorów, siodlarzy, szewców czy krawców. Św. Bartłomiej zginął na terenie dzisiejszej Armenii, gdzie został ukrzyżowany głową w dół, a następnie żywcem oskórowany po tym, jak nawrócił na chrześcijaństwo królewskiego brata. Wspaniała rzeźba Marco d’Agrate (ok. 1504 ok. 1574), włoskiego rzeźbiarza epoki Renesansu, przedstawia świętego owiniętego własną skórą niczym szatą. Można ją oglądać w przepięknej katedrze w Mediolanie – największej na terenie Włoch.